- Luchtdoelraketten zijn cruciale verdedigingswapens in de oorlog in Oekraïne.
- Maar uit rapporten blijkt dat zowel Rusland als Oekraïne SAM’s ook gebruiken om landdoelen te raken.
- Beide partijen gebruiken SAM’s, zoals de Russische S-400’s en de Oekraïense S-200’s, voor dit soort aanvallen.
- Lees ook: Oekraïne claimt op één ochtend twee Ka-52 gevechtshelikopters te hebben neergehaald, die Rusland de beste ter wereld noemt.
Luchtdoelraketten worden tijdens de oorlog van Rusland in Oekraïne op grote schaal gebruikt om vliegtuigen neer te halen en steden te beschermen tegen drone- en raketaanvallen. Met de Oekraïense mix van Sovjet- en Westerse luchtverdediging wordt de vijandelijke luchtmacht op afstand gehouden, terwijl de Russische verdediging een groot obstakel is voor de Oekraïense luchtmacht.
Maar hoewel luchtdoelraketten (SAM’s) een cruciale rol bij verdedigingsmissies spelen, zetten zowel Rusland als Oekraïne een deel van de raketten in voor een heel ander doel: aanvallen op gronddoelen.
Sinds de invasie door Rusland gebruikt Oekraïne SAM’s uit het Sovjettijdperk, zoals de Buk- en S-300-systemen, tegen onder andere Russische vliegtuigen, drones en raketten. De Oekraïense strijdkrachten hebben inmiddels een groot deel van hun voorraad SAM’s uit het Sovjettijdperk opgebruikt en vertrouwen nu meer op de VS en andere NAVO-partners voor hun luchtverdediging. Hieronder vallen bijvoorbeeld NASAMS en Patriots, en onderscheppingsraketten.
Rusland heeft niet alleen oudere S-300’s, maar ook de nieuwere, duurdere en indrukwekkendere S-400 Triumf, een mobiel, lange afstand SAM-systeem. De S-400, een upgrade van de eerdere S-300, staat hoog aangeschreven als verdedigingssysteem en kan zowel vliegtuigen en drones vernietigen, evenals kruisvluchtwapens en ballistische raketten.
Dezelfde raketten, andere doelen
Denktanks tonen aan dat beide partijen in de loop van de oorlog de SAM's op nieuwe manieren zijn gaan gebruiken. Zondag schreef de Britse inlichtingendienst dat er steeds meer meldingen waren van luchtdoelraketten die landdoelen in door Rusland gecontroleerd gebied raken. Oekraïne gebruikte naar verluidt oude S-200 SAM's "als ballistische raket voor aanvallen op gronddoelen".
Het Russische staatsmedium TASS beweerde dat Rusland een aanval had verijdeld door een raket te onderscheppen, die gericht was op de bezette Krim.
In juli dook er een video op waarop Oekraïne een S-200 zou hebben gebruikt om een zagerij in Rusland te raken. Het is onduidelijk of dat doelwit opzettelijk werd geraakt of dat het bedrijf per ongeluk doelwit werd.
Het gebruik van luchtdoelraketten zoals de S-200 om landdoelen in door Rusland gecontroleerd gebied te raken lijkt moeilijk te begrijpen. Men zou verwachten dat Oekraïne SAM's inzet tegen de Russische luchtmacht, wat nog steeds grootste zorg van het land is.
Maar Oekraïne lijkt zijn S-200's voor die doeleinden al meer dan tien jaar geleden afgeschreven te hebben, al werd er vóór de grootschalige invasie van Rusland nog wel werd gesproken over hergebruik. De systemen zijn relatief verouderd, vooral vergeleken met nieuwere verdedigingssystemen.
De S-200 werd in de jaren '60 ontwikkeld en heeft ingebouwde passieve radarzoekers, die door een aparte radar moeten worden geleid om doelen nauwkeurig te raken. Het is theoretisch ook mogelijk om de interne volgsnelheid en richting van een raket aan te passen met een GPS-geleidingssysteem. S-300's hebben daarentegen een gestroomlijnder richtsysteem, en Russische S-400's zijn zelfs nog capabeler.
Dat alles neemt niet weg dat de raketten niet meer bruikbaar en waardevol kunnen zijn voor andere aanvalsdoeleinden.
Een mogelijke reden voor het gebruik van S-200's door Oekraïne zou het bereik en de binnenlandse beschikbaarheid ervan kunnen zijn. Langeafstandswapens zoals Storm Shadow-raketten worden geleverd door westerse landen die er vaak gebruiksvoorwaarden aan koppelen. De S-200's zijn al in eigen bezit, en kunnen dus naar hartelust gebruikt worden.
Oekraïne voerde het aantal aanvallen op Russisch grondgebied de afgelopen maanden op met het argument dat door Rusland gecontroleerd grondgebied een legitiem doel is, aangezien Rusland dagelijks Kiev en andere Oekraïense steden bestookt, de infrastructuur beschadigt en burgerslachtoffers maakt. De VS en andere bondgenoten waarschuwden Oekraïne om geen westerse wapens te gebruiken om doelen in Rusland aan te vallen. Met de S-200's kan Oekraïne Rusland aanvallen zonder zijn beloften aan zijn bondgenoten te breken.
Rusland gebruikt de raketten voor het aanvallen van landdoelen en High Mobility Artillery Rocket Systems (HIMARS), hoewel dat laatste doel weinig zin lijkt te hebben.
De munitie die wordt gelanceerd door de HIMARS heeft een bereik van ongeveer 80 kilometer, dus de S-400 - die is ontworpen om op grotere afstand aan te vallen - kan de Amerikaanse raketten maar moeilijk onderscheppen.
Rusland bestookt ook Oekraïense steden met zijn luchtdoelraketten. Oekraïne zei eerder dit jaar dat Rusland steeds vaker S-400's en S-300's gebruikt om grondaanvallen uit te voeren, omdat hun voorraad precisieraketten bijna op is.
Rusland valt ook aan met exploderende drones en Kh-22 anti-scheepsraketten. De Kh-22 is een langeafstandsraket uit het Sovjettijdperk die ontworpen is om vliegdekschepen te raken, maar hij wordt ook steeds meer gebruikt tegen landdoelen in Oekraïne. In juli werd dit wapentuig nog ingezet tegen de havenstad Odessa. Wanneer de supersonische wapens gebruikt worden voor aanvallen op landdoelen, veroorzaken ze vaak enorme extra schade door hun onnauwkeurigheid.
Hoewel de aanpak van Rusland en Oekraïne verschilt, toont het onconventionele gebruik van SAM's door beide kanten aan dat inmiddels alles wordt ingezet wat voorhanden is om de vijand te verslaan.